SOYA FASÜLYESİ

Soya fasulyesi - ( Sojabohne (f), Fr. Soja (m), Ing. Soybean, soya-bean ) 

1-1,5 m boyunda, kısmen Sarılici, dallanmış, bir yıllık, Çin ve Japonya’da geniş ölçüde zirâati yapılan, besin değeri bakımından hayli önemi olan bir bitki. Bitkinin yaprakları üç yaprakçikli, yaprakçiklar oval Şekilli ve sivri uçludur. Çiçekler sarımsı veya menekşe renklidir. Meyveleri biraz kıvrık, tüylü ve 2-5 tohumludur. Tohumlar küre şeklinde, beyaz renkli olup, bir yaninda siyah bir leke vardır. 

Kullanıldığı yerler: Çin’de beş bin seneden beri soya, gerek gidâ maddesi olarak gerekse çeşitli ürünlerin eldesinde kullanılmaktadır. Günümüzde de basta Amerika olmak üzere çeşitli ülkelerde tüketilmektedir. Kısmen soya unundan yapilmis ekmekle, soya yağından yapilmis tereyağı birçok sofrada kabul görmektedir. Soya filizleriyle süslenmis yeşil salata çok miktarda C vitamini ihtivâ etmektedir. Bu sâyede birçok memlekette tâze sebze ve meyve noksanligindan dolayı meydana çıkan “Saurvy hastaligi”ni önlemektedir. Soya fasulyesi, B1 ve B2 vitaminleriyle E ve K vitaminlerini ihtivâ eder. Bilhassa “Pelegra hastaligi”na karşı “Niacin” maddesince zengindir. Insan vücûdunun hergün sarf etmeye mecbur kaldigi mâdenî tuzlar bakımından da fevkalâde zengin bir gidâdir. Kemiklerin teşekkülünde büyük bir rol oynayan “kalsiyum” soya fasulyesinde süte nispeten iki mislidir. Buna ilâveten bol miktarda fosfor, demir, bakir, manganez, potasyum ve sodyum ihtivâ eder. Soya fasulyesi, vücûdumuzun muhtaç olduğu protein bakımından da en zengin ve mükemmel bir gidâ maddesidir. 453 gramlik soya ununda 31 yumurtanin, 6 büyük sise sütün veya 900 gramlik kemiksiz etin ihtivâ ettiği kadar protein bulundugu laboratuvar deneyleriyle tespit edilmistir. Gelistirilen tekniklerle günümüzde soya fasulyesinden fevkalâde nefis, temiz, krem renginde un elde edilmektedir. Bu un bilhassa pasta, bisküvi, kurabiye, dondurma, şekerleme îmâlâtinda büyük miktarda kullanilmakta, bebek mamalarinda da büyük ragbet görmektedir. Yari yariya soya unundan yapilmis makarnalar, sehriyeler, hamur tatlılari, çeşitli ülke sofralarini süslemeye devam etmektedir. Soya fasulyesi hem insanlar hem de çiftlik hayvanlari için çok besleyici bir gidâ maddesidir. Soya yağı birçok âilein seve seve salata yağı ve kizartma yağı olarak kullandigi bir madde hâlini almistir. Esas îtibâriyla soya yağı boyacilikta ve cila yapmakta kullanılmaktadır. Soya fasulyesi kirmalari da hayvan gidâlari arasında mühim bir mevki isgal etmektedir. Amerika’da bâzı üniversiteler soya fasulyesinin suyunu bir nevi süt gibi kullanmakta, bundan peynir elde etmektedir. Hayvan beslenmesinin güç olduğu memleketlerde süt yerine bu fasulye suyunun kullanilmasi tesvik edilmektedir. Hâlen üretilen soya yağınin yüzde 85’ini Amerikalilar insan yiyecekleri arasında kullanmakta, kalanini da boyacilikta, cilâ yapmakta, sabun îmâlâtinda sarf etmektedirler. Sarı altin, hatta asrin bitkisi olarak da adlandirilan soyanin pekçok kullanma alani vardır. Bunlarin Başlıcalari; süt, yogurt, peynir, dondurma, dondurma külahi, pasta, hayvan yemi, yeşil gübre,                   ilâç, boya, kâgit, kemiksiz et, kahve, salça, sabun, plastik maddeler, lastik, alkol, yağ, margarin, soya unu, ekmek, makarna, tarhana, leblebi, çocuk mamasi vb.dir.

Sofa fasulyesi, fasulye kadar yeşil değildir ve biraz da tüylücedir. 1960 lı yıllarda ülkemizde soya fasulyesi tarımı yapılabilmesi için bir enstitü kurulmuş olmasına rağmen takip eden bir kaç yıl içinde bu çabadan vazgeçilmiş ve malesef soya fasulyesinden yeterince istifade edemeyecek duruma düşmüşüz. En ilkel şekli ile yakın zamana kadar köylerde mısır unu ile birlikte öğütülerek köy ekmeklerinin lezzetini ve besleyiciliğini artırıyordu. Bir kaç sene önce de bir iki belediyemiz ürettikleri ekmeklerin içine soya fasulyesi katarak -tabi un olarak- yoksul insanların daha iyi şartlarda beslenmelerini sağlamaya çalışıyorlardı. Soyanın beslenme ve sanayide, ilaç endüstrisi ve kimyada yaklaşık 250 değişik alanda kullanıldığını öğrenince bu duruma sizler de şaşıracak ve bu harika besin maddesini merak edeceksiniz.

Soyada etin iki katı protein, fosfor, kalsiyum, demir, A, B1,  B2,  B3,  ve C  vitaminleri ve karbonhidratlar bulunmaktadır.

Yağı Çok: Soya fasulyesinin yağı oldukça çoktur. Bunun için çok fazla enerji verir.

Kemik Gelişimi: Soya fasulyesi kas, sinir ve kemik gelişiminde oldukça önemli rol oynar. Ancak soyayı guatrı olanların yememeleri ve süt çocukları ile emziren annelerin de seyrek olarak ve mutlaka yulafla yemeleri önerilir.

Et Değil Soya Eti: Diyetlerinden et yemeği çıkarılanlar, gelişme dönemindeki çocuklar, sürmenaj olanlar ve sinirleri zayıflayanlara soya fasulyesinden elde edilin soya eti önerilir. Kırmızı etle yapabileceğiniz hemen her yemeği bu soya eti ile de yapabilirsiniz. Hemen hemen aynı tadı verir. Köftesini bile yapabilirsiniz. Soya sahip olduğu ve çok az besin maddesinde bulunan lesitin maddesiyle beynin daha iyi çalışmasını sağlar.

Basit Bir Soya Tarifi: 1,5 su bardağı soya, 1 büyük soğan, 2 diş sarımsak, 1 orta boy domates, 1 havuç, 1 tatlı kaşığı şeker,  tuz,  karabiber ve maydanoz. Bir gece önceden ıslatmaya bıraktığınız soyayı süzün, buna 4 bardak su ilave edip yaklaşık bir saat düdüklü tencerede pişirin. Bilin ki soya bakliyat türü yiyeceklerin içinde en uzun sürede pişenidir. Bir tencerede soğan, sarımsak ve havucu zeytinyağı ile hafif çevirin. Bunların üzerine önce soyayı sonra da tuz, karabiber ve bir tatlı kaşığı şeker ilave edip 20 dakika kadar daha pişirin. Servis yaparken maydanoz ve limon da ilave edin.

Ucuz Protein Kaynakları: Fasulye, bezelye, mercimek, diğer baklagiller ve özellikle de henüz soframızda hak ettiği yeri alamayan soya en ucuz ve en zengin protein kaynaklarımızdır. Soyanın yemeğini yemek mümkün olmasa bile artık kolayca bulunabilen soya ununu beyaz un kullandığınız alanlarda rahatlıkla tercih edebilirsiniz. Ancak allerjik bünyelerde soya kaşıntılara sebebiyet verebilir.

Not: Soya sosunun bilinen hiç bir besin değeri yoktur.