HAŞHAŞ

Haşhaş - ( Schlafmohn / Poppy / Papaver / Papaveraceae / Papaver somniferum glabrum / Oplum poppy ) 

Yüzyıllardan beri ekilmekte olan bir kültür bitkisidir. Haşhaş ziraatinin ilk defa nerede baslamis olduğu                            kesin olarak belli degildir. Bâzı yazarlara göre Akdeniz havzasi, Anadolu ve Mezopotamya’dir. Türklerin eski anayurtlari olan Orta Asya’da haşhaş ziraatini yapmakta olduklari ve göçler ile bu kültürü etrafa yaydiklari düsünülmektedir. Etiler zamaninda Anadolu’da haşhaş ekimi yapildigi arkeolojik kazilarla ortaya çikmistir. Anadolu birçok cografik ve ekolojik haşhaş gruplarinin toplandigi bir yerdir. Bu sebeple Anadolu’da çok çeşitli haşhaş gruplarina rastlanir. 

 Memleketimizde yetiştirilen haşhaş iki alt türe ayrilmaktadır:

1) Papaver somniferum alt tür anatolicum (Körhaşhaş): Bitki 50-120 cm boyunda, az veya orta dalli, kapsülleri büyük (5 cm çaplı), kalın kabuklu, konik, yuvarlak, olgunlaşınca delikleri açilmayan türdür.

Bu alt türün de beyaz ve mor çiçekli olan varyeteleri (çeşit) vardır.

Varyete albescens (Akhaşhaş): Çiçekler saf beyaz, tohumlar beyaz veya devetüyü renklidir. Ekilmekte olan haşhaşlarin % 60-70’ini bu varyete teşkil etmektedir. Bilhassa soft bölgede (Amasya, Tokat, Çorum, Malatya) ekilmektedir.

Varyete violascens (Karahaşhaş, Gökhaşhaş): Çiçekler açık veya koyu mor, tohumlar gri veya kahverengidir. Yukarıdaki varyeteye göre daha az ve genellikle onunla birlikte ekilmektedir.

2) Papaver somniferum alttür spontaneum (Açıkhaşhaş): Bitki 60-100 cm boyunda, kapsülleri küçük (2,5 cm çaplı), çok ve nadıren orta dalli, ince kabuklu olup olgunlaşınca kapsül meyvede delikler açılır. Bu alt türün de varyeteleri vardır. Ekimi körhaşhaş alt türünün varyetelerine göre az olmakla beraber Bilecik, Kütahya, Usak, Afyon, Burdur, Isparta, Denizli ve haşhaş zirâati yapılan hemen her mıntıkada bulunur. Varyete violaceum’un çiçekleri açık mordan koyu mora kadar degisen renkli, dip kısımları koyu mor renklidir. Tohumlar mavimsi-gri veya kahverengidir. Anadolu’da açık haşhaşın ençok rastlanan varyetesidir.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Anadolu.

Kullanıldığı yerler: Bitkinin kullanılan kısımları ham meyvelerinin çizilmesi ile elde edilen afyon, Kurutulmuş ham meyveler, yapraklar, tohumları ve tohumlarından elde edilen yağıdir. Haşhaş yapragi elde edildigi alt türe ve gövdedeki yerine göre sekli az çok degisir. Bilhassa hâricen kullanılan bâzı merhemlerin bileşimine girer ve agrı dindiricidir. Haşhaşbasi, haşhaşın Olgunlaşmasindan, sütlüyken toplanan ve kurutulan, tohumları çıkarılan kapsül meyveleridir. Bileşiminde toplanma zamanina göre degisen afyon alkoloitleri vardır. Harici Ağrı dindirici olarak, özellikle dis hekimliginde kullanılır. Tohumlarınin yağı ise, tohumları soğukta tazyik edilmesi sûretiyle elde edilen yağdir. Soğukta elde edilen yağın Bileşiminde asitler az, Sıcakta elde edilen yağın ise asitleri fazladır. Soğukta elde edilen yağ, bâzı merhemlerin bileşimine girer. Sıcakta elde edilen yağ, yemek yağı ve sanayide sabun yapımında kullanılır. 

Dikkat! : İçerdigi zehirli maddeler dolayısiyla, hekim kontrolü ve tavsiyesi olmadan kesinlikle kullanılmamalıdır.