22 Kasım 2010 Pazartesi

ZEYTİN

Zeytin

Zeytinin faydalarını bilmekle, dünyada henüz zeytinle hiç tanışmamış insanlar olduğunu düşünürsek ne kadar bahtlı olduğumuzu da sanırım anlayabiliriz. Evet gerçekten de günümüzde zeytini hiç tanımayan ve dolayısıyla bu kültürden yoksun yerler var. Ancak bu güzel gıda bizim ülkemizin mümbit topraklarında yetiştirilmekte olup bizler de zeytine ve onun yan ürünlerine kolayca ulaşabilmekteyiz.
Yüzyıllık Tedavi: Yüzyıllardan bu yana gelen kültür mirasından edindiğimiz bilgilerden biri de, zeytinin meyvelerinin çok iyi dövüldüğü takdirde burkulma, ezilme, ve çarpmalardan meydana gelen kızarıklık, morarma ve ağrılar için bu bölgelerde haricen bağlanarak kullanıldığında şifa vereceğidir.

Sabah Sabah Zeytinyağı mı ?Evet sabah sabah zeytinyağı nelere iyi geliyor. Her şeyden önce peklik çekenler ve bağırsak tembelliği olanlar durum normale dönünceye kadar sabahları bir yemek kaşığı zeytinyağı içmeyi alışkanlık haline getirmeliler. Bunun yanı sıra bir fincan zeytinyağına bir fincan limon suyu ekleyip içilirse böbrek ve safra taşlarına da iyi gelmektedir.

Ezilmiş sarımsakla karıştırıp ağrıyan yerlere sürerseniz romatizmalara da iyi gelir.

Pişiklere MutlakaBebekleriniz pişik mi oldu? Avuç dolusu parayla alınabilen çok pahalı ürünler yerine küçük bir kavanoza koyacağınız saf zeytinyağı ve bir parça pamuk işinizi fazlasıyla görecektir. Ayrıca çeşitli yaralara (açık yaralara değil) dıştan kullanıldığında son derece iyi gelmektedir. Yine aynı şekilde bir parça pamuğu zeytinyağına batırıp kompres yapmanız yeterlidir.

İçimizi Balla Dışımızı Zeytinyağıyla: Bu sözün aslı "içimizi balla, dışımızı zeytinyağı ile yıkayalım"dır. Ve yüzyıldan fazla bir ömür sürdüğü söylenen filozof Demokritos'un "Sağlığımızı nasıl koruyup, uzun ömür süreriz?" sorusuna verdiği cevaptır. Ancak her ne kadar Demokritos dışımızı zeytinyağı ile yıkayalım dedi ise de zeytin ve zeytinyağı içten de bir çok derde şifadır.

Şeker HastalarınaBir tutam zeytin yaprağını bir bardak suya atın, kısık ateşte bir kaç dakika demleyin. Yarım saat beklesin ve süzün. Yemeklerden yarım saat önce bir çay bardağı için. Böylelikle şeker düşürücü etkisi olduğu bilinmektedir.

Burnunuza DamlatınSinüzitten, burun tıkanıklığından şikayetçi olanlar damlalıklı bir şişeye koydukları zeytinyağını akşam yatmadan önce ve sabah kalkınca her burun deliğine ikişer damla zeytinyağı damlatırlarsa çok faydasını göreceklerdir. Bunun yanı sıra yine aynı şikayetler için zeytin yaprağının buğusu da iyi gelir.
Zeytin yaprağı ve kabuğunun tansiyon düşürücü etkisi de vardır.

Bir Bakalım İçinde Neler Var?100 gr. zeytinde 224 kalori bulunur. Kolesterol ise 0 değerdedir. Kalsiyum, fosfor, sodyum, demir, folik asit, magnezyum, potasyum, B6-A ve bir miktar da B1-B2 vitaminlerini bünyesinde barındıran zeytin, sahip olduğu yağ ile karaciğer ve safra yollarının en iyi ilacıdır.

Kekikle: Önerilen en yararlı yeme şekli üzerine limon, zeytinyağı ve kekik ilave edip tüketilmesidir. Bu şekilde hazırlanan zeytin bekletilerek yenilirse soğuğa karşı vücudun direncini artırır.

Hücre YenileyiciZeytin, ihtiva ettiği vitamin ve mineraller sebebiyle hücrelerimizi yeniler, doku ve organlarımızın yaşlanmasını geciktirir.

Tırnaklarınıza da Zeytinyağı: Sık sık tırnak kırılmalarından şikayetçi iseniz limon ve zeytinyağını karıştırıp bununla akşamları tırnaklarınızı ovabilirsiniz.

Direncinizi ArttırınDirenciniz artması ve vücudunuzun güçlenmesi için zeytinyağı sürdüğünüz ekmeğe biraz kekik ekeleyip fırında kızartın, çıkarttıktan sonra biraz da dövülmüş halde olan fındık veya ceviz ekleyebilirsiniz.

Zeytinyağını Kullanmanın En ideal Yolu: Kızartmalarınızda, ızgaralarda, salatalarda veya yemeklerinizde kullandığınız zeytinyağı lezzet için kafi gelebilir. Yeter ki siz uygun bir zeytinyağı kullanın. Unutmayın halis bir zeytinyağı lezzet için neredeyse yeterlidir.

Saklama işlemi: Zeytinyağının dayanıklı bir besin maddesi olduğunu, iyi bir cins zeytinyağını tadı bozulmadan ve besin değerini kaybetmeden teneke kutusunda iki yıl kadar saklayabileceğinizi unutmayın.

• Zeytinyağınızı kullandıktan sonra ağzını sıkıca kapatmanız gerekir. Aksi takdirde oksidasyona girer ve tadının bozulmasına neden olur.
• Loş ve serin yerde saklamalısınız. Özellikle güneş ışığından ve sıcaktan uzak tutmalısınız. Aşırı sıcak ekşimeye neden olur.
• Zeytinyağını asla buzdolabında muhafaza etmeyin. Çünkü zeytinyağı soğukta donar ve pütür pütür olur. Isındığında ise yoğunluğu yağa karışır ve normal kıvamını değiştirir.

Zeytinyağı Türlerini Tanıyalım
Naturel Zeytinyağı : Yeşilimsi sarı renkte, zeytinin kokusu ve tadını en yoğun ve en tabii şekilde muhafaza eden Allah'ın cc. bize sunduğu en kaliteli besin maddelerinden birisidir. Naturel yağların içinde en makbul olanı ise sızma olarak bilinen ve asit oranı en fazla % 1 olan zeytinyağıdır. Bu yağ genellikle çiğ olarak tüketilir ve salatalarda kullanılması en uygun olanıdır.


Rafine Zeytinyağı : Asit oranı fazla olan zeytinyağının yenilebilir nitelikte olabilmesi için rafine edilmesi gerekir. Fiziksel rafinasyon işleminden sonra elde edilen yağ hemen hemen 0 asit oranında ve yağın kalitesini bozan maddelerden arındırılmıştır. Ülkemizde "light" ya da rafine zeytinyağı olarak bildiğimiz yağ daha çok Amerika ve Rusya gibi zeytinyağının kuvvetli lezzetine alışık olmayan ülkelerde kullanılmaktadır.

Riviera : Riviera olarak tanıdığımız zeytinyağı ise rafine ve naturel yağların belli oranlarda karışımından elde edilir. Özellikle yemeklerde ve kızartmalarda kullanılır.
Karışım oranları ve naturel zeytinyağının niteliği ile rivieranın lezzeti ve kalitesi doğru orantılıdır . Asit oranı ise en fazla % 1 dir.

Barış ve dostluğun simgesi olan zeytini ve ondan mamul zeytinyağını sofralarınızdan eksik etmeyiniz.

Yumuşacık El ve Ayaklar için: Zeytinyağını bir çay kaşığı selenle karıştırıp el ve ayaklarınıza iyice yedirin. Ayağınıza yün çorap, ellerinize de yün eldiven giyip 15 dakika kadar bekletin. Sonra ellerinizi ılık su ile yıkayın, üzerine de vazelin sürün. El ve ayaklarınız yumuşacık olacaktır.

Sağlıklı bir yaşam için,alınan besinlerin iyi bir şekilde sindirilmeleri,sindirilmeyen artıkların ise vücuttan dışarı atılması gerekir.Dışkının vücuttan atılmasındaki zorluk haline de "kabızlık" denir.Özellikle zayıflama diyetlerinde bu periyot gün aşırıya çıkabilir.Alışılagelmiş beslenme düzeninde azaltmaya gidildiğinde dışkılama periyodunda meydan agelecek bir-iki günlük sapma normal karşılanıyor.Ancak bu süre uzadığında bağırsaklarda bekleyen atıklara dğerleride ekleniyor.Bu kolon bağırsağın genişlmesine yol açıyor.Bağırsaklarda bekletilen atıkların suyunun da bağırsak tarafından emilmesi de katılaşmaya ve dolayısıyla da kabızlığa yol açar.
Kabızlığın başlıca sebeplerinden bazıları; Çok çay içmek, fazla miktarda elma, armut, ayva gibi meyveler yemek, portakal, mandalina ve limon gibi meyveleri kabuğuyla yemek, magnezyum eksikliği, yeterince sıvı almamak ya da fiziksel hareketsizlik.
Uzamanlar çayda bulunan tanen maddesinin vücuda fazla alınmasının bağırsak hareketlerini bozduğunu ve tembellik oluşturduğunu belirtiyorlar. Gün boyunca içilien 3-4 bardak açık çay kabızlığa neden olmazken, 4-5 bardak demli çay kabızlığa yol açabilir.Elma ve armuttaki pektin maddesi de kabızlığa yol açan sebeplerden... Kabızlıkta ifli posalı bitkiler almak gerekiyor fakat bunları baklagillerden,taze sebzelerden, fazla saflaştırılmamış tahıl ürünlerinden, meyvelerden almamız gerekiyor. Magnezyum eksikliği de kabızlıpın başka bir nedeni. Bu durum genellikle kadınların mentrasyon(adet dönemi) öncesi yaygın. Ayrıca idrar söktürücü ilaçlar kullanılan bireylerde de magnezyum eksikliği görülmekte.


ZERDEÇAL

Zerdeçal - ( Gelbwurzel / Kurkuma / Curcuma / Turmeric / Zerdeçöp / Hindsafrani / Curcuma longa ) 

Sarı çiçekli, büyük yaprakli, rizomlu çok yıllık otsu bir bitki. Vatanı Hindistan olmakla berâber çogu tropik bölgelerde yetişir. Bitkinin toprak altındaki ana rizomlari yumurta veya armut şeklindedir. Yan rizomlari ise parmak şeklindedir. Rizomlarin üst yüzü sarımsı, iç yüzü ise Sarı renklidir. Tadı acımsıdir.
Kullanıldığı yerler: Bileşiminde uçucu yağlar, reçine ve kurkumin adında Sarı renkli boya maddesi vardır. Tedâvide mîdevî ve gaz söktürücü etkiye sâhiptir.

ZENCEFİL

Zencefil - ( Zencebil / Zingiber / Ginger / Gingembre ) 

Kullanıldığı yerler: İştah açar. Barsak gazı söktürür. Kusmayı önler. İshali keser. Bedeni ve zihni gücü artırır. Afrodizyak (Cinsel istekleri artırıcı) özelliği vardır. Hafızayı kuvvetlendirir, İştah açar, İdrar söktürür, Öksürük ve bronşitte etkili bir bitkidir, Vücudu kuvvetlendirir
Romatizmal Ağrılarda: Dövülmüş zencefil, karanfil, az karabiber ve havlıcan balla karıştırılıp macun haline getirilip yemeye devam edilirse fayda verecektir.

Ses Kısıklığında: Bir su bardağı sıcak bal şerbeti yapıp içine yaklaşık iki gram zencefil unu katarak için.

YUMURTA

Yumurta

Yumurtada A, D, E, B vitaminleri ile demir, kalsiyum, iyot, sodyum, protein, karbonhidrat, potasyum bulunur. Yumurtanın; kan yapıcı, şişmanlatıcı, vücudu kuvvetlendirici özellikleri vardır.
Sesiniz mi Kısıldı: Sabah kahvaltı yapmadan önce bir çiğ yumurtayı kırıp iyice çırpın, içine bir portakalın suyu ve biraz karabiber ekleyip karıştırın ve için. Işe yaradığınız göreceksiniz.

Saçlarınız için: Ayda iki veya üç kere saf zeytinyağı, biraz elma sirkesi ve bir kaç yumurtayı iyice çırpıp tutam tutam ayırdığınız saçlarınıza dipten uca doğru yedirerek yarım saat kadar bekletin. Daha sonra durulayıp son durulama suyuna da elma sirkesi katın. Çok parlak ve sağlıklı saçlara kavuşacaksınız.

DikkatHaftada üç, dört yumurtadan fazla yumurta tüketilmesi karaciğeri yorar ve kolestrolü yükseltir. 
Mutfak alış verişinden döndüğünüzde yumurtalarınızdan bir kaçının kabuğu çatlamışsa, bunları ille de kek veya pastaya katmanız gerekmez. Teker teker alimünyum folyoya saracağınız yumurtalarınızı, haşlayarak kullanabilirsiniz.

YULAF

Yulaf - ( Hafer / Avoine / Oats / Oat ) 

50-150 cm boyunda, bir yıllık otsu bir tahil bitkisi. Yulafin çiçek durumu arpa ve bugdaydan çok farklıdir. Burada basak yerine bileşik salkım durumu yer alır. Basakçiklar 2-3 çiçekli olup, eksen üzerinde salkım şeklinde dizilmislerdir. Kilçik nispeten kısadır. Kavuzlar tânelere yapisiktir. Tarimda kullanılan türü Avena Sativa’dir.
Kullanıldığı yerler: Yulaf tâneleri sâbit yağ, azotlu maddeler ve karbonhidratlar taşır. Ortaçaglardan beri gidâ ve ilâç olarak kullanılır. Hâricen yulaf lapasi çibanlari olgunlastirmada kullanılır. Dâhilen ise (% 5’lik) çayı idrar çogaltici, müshil, kuvvet verici olarak kullanılır. Küçük çocuklarda ve hastalık sonlarinda kuvvet verici olarak çok tercih edilir. Yulaf unu bilhassa çocuk mamalarinin yapımında kullanılır. Kavuzlarindan ilâç sanâyiinde faydalanılır. Ayrıca, iktidarsizligi giderir. Guatri önler. Mide ve barsak bozukluklarını giderir.  Kandaki şeker miktarını düşürür.

YONCA

Yonca - ( Luzerne / Luzerne / Lucerne alfalfa / Medick / Medicago / Luzerne trefle )  

Yaprakları üç parça olan otsu bitkiler. Meyveleri küçük fasulye gibidir veya helezon şeklinde kıvrıktır. Gerek tirfil (Torijolium) türleri gerek Yonca (Medicago) türleri genel olarak yonca adıyla bilinir. Yoncanin hayvan yemi bakımından önemi oldukça büyüktür. Bu maksatla memleketimizin çogu yerinde ekimi yapilmaktadır. Tibbî olan türü kokulu yonca (Melilotus officinalis) olarak bilinir. Bu tür haziran-eylül ayları arasında güzel kokulu, sarı renkli, küçük çiçekler açan 25-100 cm boylarında tarla ve yol kenarlarında rastlanan otsu bitkilerdir. Çiçekleri dalların ucunda, uzunca ve dik salkımlar teşkil ederler.

Kullanıldığı yerler: Kokulu yonca yumuşatıcı olarak, romatizma ağrılarını teskin edici ve kabız edicidir.
Yaprak ve kökleri istah açici, kuvvet verici ve ates düşürücüdür. 
Su yoncasi (Menyanthes trifoliata): Avrupa ve Kuzey Asya’da yetişen çok yıllık otsu bir su bitkisidir. Memleketimizde Kuzeydogu Anadolu bölgesinde görülür. Rizomlari kalın, silindirik ve sürünücü, yaprakları uzun saplı üç parçalıdır. Çiçekler pembemsi beyaz renklidir. Bitki glikozit taşır.

YOĞURT

Yoğurt

Sütün bütün özelliklerini taşıyan yoğurt lezzetle yenmesinin yanı sıra tedavi edici olarak da kullanılır.

İshalde Yoğurt: İçerisine bir iki yemek kaşığı buğday ya da mısır nişastası katılmış olan bir kase yoğurt bebekler ve çocuklar da dahil ishale karşı en iyi ilaçtır.

Sarılıkta Yoğurt: Mikrobik sarılıkta antibiyotik ilaç gibi iş görür. Allerjik reaksiyonları azaltır. Çocuklarda büyüme ve gelişmeyi teşvik eder.

Diyette YoğurtHem zayıflama diyetlerinde hem de çeşitli hastalıklarda uygulanan diyette yoğurt vazgeçilmez bir gıdadır. Bunlarda süt değil de sütten mamul yoğurdun tavsiye edilmesi dikkat çekicidir. Çünkü yoğurt sütle aynı gıda değerini taşımasının yanı sıra sindirilmesi daha kolaydır.
Kelam-ı Kibarın şu sözü de dikkat çekicidir: "Sütten yapılan yiyecekler hastayı ferahlatır."

Midesi hassas olanlar için yoğurt midede ekşime yapabilir.
•Yoğurtta demir ve bakır hariç vücut için gerekli olan maddelerin çoğu bulunur. Vücutta sindirimi kolaydır. Hazmı da kolaylaştırır.
•B grubu vitaminleri çokça ihtiva ettiğinden sinir sistemleri üzerinde yararlıdır. Ayrıca organları da yumuşatır. Şişmanlatmaz.
•İhtiyarlığı (vücut zafiyetini ) geciktirir, zehirlenmelere karşı yararlıdır, zehirli bakterilerin oluşmasını önler.
•Güneş çarpmalarına karşı hafif tuzlu yoğurdun iyi geldiği rivayet edilmiştir.
•Baş ağrıları, adale ağrısı, yorgunluklar ve bezginlikler için yararlıdır.
•Yoğurdun içinde kalan asitli suyu, sindirim organlarındaki zararlı maddelere karşı oldukça yararlıdır.

YILAN YASTIĞI

Yılan yastığı - ( Dana ayağı / Esek kulagi / Dracunculus vulgaris / Green dragon ) 

Yaprakları büyük ve koyu kırmızı olan, mide bulandirici bir koku salan, büyük yumrulu bir bitkidir. Istanbul çevresinde, Ege ve Akdeniz bölgesinde yetişir.
Kullanıldığı yerler: Ateşi düşürür. Terletir, vücuda rahatlık verir. Sinirleri uyarır.

YER ELMASI

Yer Elması - ( Topinambur / Erdschocke / Topinambour / Hélianthe tubéreux / Jerusalem artichoke / Canada potato ) 
Toprak altında patates gibi yumruları olan bir sebze bitkisi. Vatanı Kuzey Amerika olmakla berâber   Avrupa ve Türkiye’de sebze olarak yetiştirilir.

Kullanıldığı yerler: Besin maddesi olarak inulin ihtivâ eder. Besin değeri patatese yakındir. Karbonhidrat miktarının düşük olması sebebiyle şeker hastalarınin kullanabilecegi iyi bir besin kaynagidir. Süt arttırıcı ve safra söktürücü etkisi de vardır. Haslanarak sebze olarak yenir. Bol idrar söktürür. Kabızlığı giderir. Anne sütünü artırır.

YENİBAHAR

Yenibahar - ( Pimenta officinalis / Pimenta / Piment des  Anglais ) 
Kullanıldığı yerler: Damarsertliğini önler. Hazmı kolaylaştırır. Mide ve barsak gazlarını giderir. Unutkanligi önler. Vücudun direncini artırır. 

YAVŞAN OTU

Yavşan otu - ( Avrupa çayi / Veronica / Water pumpernel / Veronique )

Sırçagiller familyasından, çiçekleri mavi ve beyaz bir renkte olan bir bitkidir. Yuvarlak saplıdır. Duvar çatlaklarinda yetişir. Taze iken kokusuzdur. Kuruduktan sonra güzel kokar.


Kullanıldığı yerler: Hazmi kolaylaştırır. Bas ve kulunç ağrılarını keser. Çay gibi içilir.

5 Kasım 2010 Cuma

YASEMİN

Yasemin - ( Jasmin / Jasmin / Jasmine / Yasemen / Jasminum ) 

Beyaz renkli ve kuvvetli kokulu çiçekleri olan tirmanici bir bitki. Vatanı Himalayalar’dir. Akdeniz bölgesi ikliminde kolayca yetiştiğinden süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Bitkinin yaprakları karşılıklı ve 5-9 yaprakçiklidir.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Güney Anadolu bölgesinde.
Kullanıldığı yerler: Çiçekleri uçucu yağ taşır. Uçucu yağ parfümeri sanâyiinde kullanılır. Çiçeklerinden hazirlanan çay (% 5’lik) göğüs yumuşatıcı ve sinirleri yatıştırıcı olarak kullanılır. Yaseminin dallarından                            ağızliklar yapılır. Italyan yasemini, Sarı yasemin veya yaban yasemini (Anadolu’da kurt düşürücü olarak kullanılan Sarı çiçekli çalı tipindeki bitkiler), Arap yasemini, Hind yasemini gibi çeşitleri vardır.

YARPUZ

Yarpuz - ( Filiskin, Mentha pulegium )

Akdeniz bölgesinde yetişen, üzeri tüylü, 10-15 cm boyunda kuvvetli kokusu olan bir bitkidir. Yaprakları kısa saplı ve ovaldir. Çiçekleri morumsu pembedir. Terkibinde uçucu yağ (Pulegon) vardır. 
Kış aylarında bile soğuk ve kar demeden yemyeşil, capcanlı bir şekilde bitiveren yarpuz aynı zamanda bizim dostlarımızdandır. Işte hoş kokulu, naneyi andıran bu bitkinin bizlere bir çok da faydası vardır.
Faydaları: Diş ağrılarında acil önlem olarak sirkeyle gargara yapıp ardından bir miktar yarpuzu ağzınızda çiğnerseniz diş ağrılarının giderilmesine yardımı olduğunu göreceksiniz

Yarpuz da iyi Bir Kan Temizleyicidir Yarpuzu çay olarak veya kaynatıp suyunu içerek kullandığınız da toksinlerden temizleyici bir etkisi olduğunu göreceksiniz. Çiğ olarak az zeytinyağı, limon, soya sosu, tuz ve karabiberle salatası hazırlanabilir. Yarpuz Ayrıca; idrar yollarını temizleyici, vücuda kuvvet verici, ferahlatıcı, etkilerinden de faydalanabileceğiniz bir bitkidir.

YAKI OTU

Yakı-otu - ( Weidenröschen / Epilobe / Rose-bay  /Meragülü / Epilobium / Willow herb ) 

Nemli yerlerde yetişen, pembe veya kırmızı renkli çiçekler açan bir veya iki yıllık otsu bir bitki. Çiçegin taç ve çanak yaprakları dört parçalıdır. Tohumların tepesinde tüylerden meydana gelen bir kısım vardır.                            Memleketimizde 21 türü bulunmaktadır.
Kullanıldığı yerler: Bitki, şeker, tanen, yağ ve müsilajlar taşır. Bitkinin kökleri kabız edici ve yumuşatıcı olarak gargara hâlinde kullanılır. Yaprakları yaraların üzerine konulursa, şişkinlik ve iltihaplari dagitir. Çay olarak da içilir. Vücudda biriken zehirli maddelerin atilmasini saglar.

YABAN-YASEMİNİ

Yaban yasemini - ( Bittersüss / Douce-amère / Bitter-sweet / Sofur / Solanum dulcamara / Bittersweet / Douceamere ) 

Haziran-Eylül ayları arasında mor renkli çiçekler açan, 1-2 m yüksekliginde, Sarılici, otsu bitkiler.                            Yapraklar saplı, alt yapraklarının tabanlari kalp şeklinde, üst yapraklar ise üç parçalıdır. Çiçekler, dalların ucunda, uzun saplı ve sarkik bileşik salkım durumunda toplanmışlardır. Olgun çiçeklerin taç yaprakları geriye dönüktür. Erkek organları (stamenler) çiçegin ortasında Sarı renkli bir konik durum yaparlar. Meyveleri sarımsı kırmızı renklidir. Bitki rutubetli, nemli ve gölgelik yerlerde, dere kenarlarında ve çitlerde yetişir. 

Türkiye’de yetiştiği yerler: Daha çok Kuzey Anadolu’da olmak üzere Anadolu’da yaygındır.
Kullanıldığı yerler: Bitki, gliko-alkaloitler taşır. Yüksek dozlarda zehirlidir. Ağrı kesici, deri hastalıklarında kan temizleyici, uyutucu, idrar arttırıcı ve müshil etkilere sahiptir. % 1-3’lük çayi günde bir iki bardak içilebilir.

YABAN-MERSİNİ

Yabanmersini - ( Ayı üzümü / Keçiyemişi / Vaccinum mytillus / Cranberry / Airelle ) 

Fundagiller familyasından, 20 - 50 cm boyunda, çok dalli, odunsu bir bitkidir. Karadeniz bölgesinin dağlarında çokça bulunur. Meyvelerinde organik asitler, şekerler, pektin, tanen ve mirtilin denilen bir boya maddesi ile, A ve C vitaminleri vardır. Yaprakları ve meyveleri kullanılır. 
Kullanıldığı yerler: Yaprakları şeker hastaliginda faydalıdır. Meyvesi dizanteriye etkilidir. ishali keser.

YABANİ-GÜL

Yabani gül

Memleketimizde oldukça yaygın bir gül çesididir. 2-3 m yüksekliginde, pembe veya beyaz çiçekli bir ağaççıktır. Meyveleri parlak kırmızı renktedir. Bu gülün olgun meyvelerini saran, baslangiçta ağzı dar bir bardak şeklinde olan çiçek ekseni, çiçek tablasi olgunlaşınca etlenip, kırmızı bir renk alır. Bu meyvelere “kuşburnu” adı verilir. 
Kullanıldığı yerler: Bileşiminde tanen, pektin, vitamin C, şekerler ve organik asitler vardır. Kabız edici, idrar söktürücü olarak, böbrek ve safra taşlarına karşı, C vitamini yönünden zengin olduğu için de bâzı bölgelerde marmelât yapımında kullanılır. 


bakınız: Kuşburnu

VİŞNE

Vişne - ( Sauerkirschbaum / Griottier / Morello cherry / Eksi kiraz / Prunus cerasus / Sour cherriy ) 

Nisan-Mayıs ayları arasında beyaz renkli çiçekler açan, 2-10 m yüksekliginde ağaçlar. Gövdeleri koyu gri renkli ve dallar aşağı doğru sarkıktır. Yapraklar kısa saplı, tüysüz, parlak yeşil, kenarları disli, ucu sivridir. Çiçekler yapraklardan önce açar ve kısa sürgünlerin ucunda, semsiyemsi çiçek durumları teşkil ederler. Çiçek sapları uzun, çiçek tablasi çanak şeklindedir. Meyve olgunlukta tek tohum ihtivâ eden, küre şeklinde koyu kırmızı renkli, eksi lezzetli bir drupa tipidir. Vatanı Anadolu ve Balkanlardir.
Kullanıldığı yerler: Meyvelerinde şekerler, elma ve limon asidi,  vitamin A ve C, meyve sapları ve gövde kabugunda tanen ve potasyum tuzlari vardır. Visne ağacı kabuklari kabız edici ve ateş düşürücü etkiye sâhiptir. Meyve sapları ise idrar söktürücü olarak kullanılır. Meyveleri tâze olarak yenebildigi gibi, serbet, surup ve reçel imâlinde de kullanılır.

Ayrıca Vişne: İçinde bulunan A vitamini münasebetiyle gözlerin görme gücünü artırır ve cilde güzellik verir. Öksürük şikayetlerinde hem meyvesi hem şurubu faydalıdır. Susuzluğu ve harareti keser.  Vücudu kuvvetlendirir.

Pratik, Vişneli Pasta (Yaz Tatlısı): İki avuç kadar vişneyi biraz şeker ve üç kaşık nişasta ile az suyla birlikte ocakta karıştırarak kaynatın. Cam bir tabağa bir sıra petipör bisküvi dizin ve üzerine vişneli karışımı sıcakken kaşıkla yayın. Bu işlemi üç dört sıra bisküvi dizerek uygulayın. Soğuması için buzdolabına bırakın. Servis yaparken üzerine vişne meyvesi veya Hindistan cevizi ekleyebilirsiniz. 

VANİLYA

Vanilya - ( Vanilla planofolia / Vanilla plant / Vanillier ) 

Kullanıldığı yerler:Vücudu kuvvetlendirir. Ateşi düşürür. Afrodizyak (Cinsel arzulari artırıcı)  özelliği vardır. Sinir bozuklugunu giderir. Hazmi kolaylaştırır. Bronslari temizler ve öksürük söktürür. Ruhi bunalımı dindirir.
İştah açıcı, sinirleri yatıştırıcı, mikrop öldürücü, ateş düşürücü, hazmı kolaylaştırıcı, bronşit ve öksürüğe karşı faydalı özellikleri de bünyesinde taşır.
 
Vanilyayı toz halinde tatlılarınıza katacağınız gibi, yaprak halinde alacağınız vanilyaları çay olarak da tüketebilirsiniz. Vanilya çayı yaz aylarında soğuk olarak içildiğinde ferahlık verir. Vanilya çayının içine limon da sıkabilirsiniz

ÜZÜM

Üzüm - ( Trauben / Raisin / Grapes / Ineb ) 

Asmanın meyvelerine verilen isim. Üzümler genellikle asmada yetiştirilir. Hemen hemen her toprakta yetişir. Fakat bakimi zordur. Aksi halde külleme vs. Gibi hastalıklar olur. Verim ve kalite düser. Üzümün sekli, rengi ve büyüklügü çeşitlerine göre degişir. Çekirdekli veya çekirdeksiz cinsleri vardır. Olgun üzüm meyveleri yeşil, Sarı veya mor renklerde olabilir. Memleketimizde üzüm çeşitlerinin basinda razaki, çavus, kürt, müsküle, misket, keçi memesi, çekirdeksiz, yapincak gelir. Bilhassa Trakya, Marmara ve Ege bölgeleri üzüm yetistiriciligi bakımından oldukça önemlidir. Güneydogu Anadolu (G. Antep) bölgesinde de üzüm yetistiriciligi çok ileridir. Dogu Anadolu bölgesinde (Elazig, Erzincan, Igdir) iyi cins üzümler yetiştirilmektedir.
Kullanıldığı yerler: Üzüm iyi bir gida maddesidir. Üzüm, şekerler, organik asitler, B ve C vitaminleri, tanen taşır. Tıpta idrar arttırıcı, sindirim kolaylaştırıcı, müshil ve kuvvet verici olarak kullanılır. Hamilelerin bulantilarini önler. Kabızlığı giderir. Kalbi kuvvetlendirir. Kanı temizler. Sismanlikta faydalıdır. Cildi güzelleştirir. Mide ülseri, gastrit, karaciger, dalak hastalıklari, romatizma ve mafsal iltihaplarında faydalıdır. Tâze üzümün sikilmasiyla elde edilen usareye sira denir. Kuvvet verici ve gidâ olarak kullanılır. Siranin ısıtılarak koyulaştırılmasıyla pekmez, bunun da yoğunlaştırılmasıyla bulama elde edilir.

Üzüm meyveler içinde en üstün ve en çok gıda içerenlerden biridir; A, B1, B2, mineraller, pektin, fosforik asit, organik asitler, formik asit ve tanen ihtiva eder. Yaş, kuru, koruk ve olgunken yenir.

Kilo Almak isteyenlere: Kilo almak isteyenler bol bol üzüm tüketmelidirler. Üzüm rejim yapanlar için de komple gıda yerine geçer.

Karaciğer Zaafiyeti: Karabaş otu suyu ile birlikte üzüm pekmezi için.
Kansızlık : Karabiber ve kuru üzümü beraber yiyin. Badem, süt ve üzüm pekmezini karıştırıp günde iki üç kez için.
Ağız Kokusu : 10 gr. kuru üzümü 3 gr. mersin ağacı yaprağıyla dövün,balla macun haline getirip akşam yatmadan önce ve sabah kalkınca birer tatlı kaşığı yiyin. 
Öksürük Ve Bronşit : Bir avuç siyah kuru üzüm, yarım litre sıcak suda kaynatılıp sıcak sıcak içilirse çok fayda verir.
Saç Problemi Olanlar için: Haftada bir kaç kere de saçınızı üzüm suyu ile yıkayın çok daha çabuk uzadığını göreceksiniz.

KorukHam üzüm (koruk) gaz yapar ve bağırsakları sürdürür . Çok yediğinizde de susuzluk hissedersiniz. Kabuğu incelinceye kadar asmada kalanları gıda açısından daha iyidir.

Asabi HastalaraÇocuklar, zayıflar, hastalıktan yeni kalkmış kişiler ve asabi hastalar üzümle mutlaka dost olmak zorundadırlar.

Kalbinizi Koruyun: Üzümün suyu kalbi kuvvetlendirir. Suyunda bolca bulunan potasyum kalp adalelerini güçlendirir. Yüksek tansiyon ve diğer nedenlerle yorulan kalp, yapılacak üzüm suyu kürü ile normale döner.

Beyninizi DinlendirinÜzümün bünyesinde, yeDişi sinir hücreleri için gerekli olan on beş çeşit amino asit bulunur. Üzümdeki glutamik asit beyin matebolizmasını etkileyerek beyin yorgunluğunu giderir.

Yaprağını da YiyinAsma yaprağı bol C vitamini içerir. Özellikle kış aylarında üzüm yaprağını sarma ve dolmalarınızda kullanarak vücudunuzun ihtiyaç hissettiği C vitamininin bir kısmını karşılayacak ve soğuklardan dolayı yakalanabileceğiniz hastalıklarda koruyucu görev üstlenecektir.
Ayrıca yara ve çıbanlar için de asma yaprağı o bölgeye sarılarak kullanılırsa faydası görülür.

Hamilelikte ÜzümHamilelikte bol yenen üzüm çocuğun sağlıklı olmasına yardımcı olur ve bulantıları giderir.

Tonik: Yüzünüze ve boynunuza taze üzüm suyu sürün. On dakika sonra ılık suyla yıkarsanız cildinizin tap taze ve parlak olduğunu görüp bu tonik etkisi yapan meyve suyundan vazgeçemeyeceksiniz.

Bozulmadan Saklanacak Üzüm SuyuÜzümleri yıkayın. Herhangi bir alet kullanmadan üzümleri ellerinizle iyice ezin, bir kapta su kaynatın ve kaynayan bu suyun içine ezdiğiniz üzümleri kabı ile beraber oturtun, bu şekilde yarım saat kadar kaynasın. Daha sonra bir torbaya boşaltın ve iyice sıkın. Elde ettiğiniz üzüm suyunu tekrar kaynama noktasına gelinceye kadar, ancak kaynatmadan ısıtın. Elde ettiğiniz bu üzüm suyunu , suda kaynatarak temizlediğiniz kavanozlara /şişelere boşaltın ve bu kapları yarım saat kadar kaynayan suda bekletin. Daha sonra çıkartıp soğutun ve ağızlarını sıcak grafinle kapatın. Tam altı ay bozulmadan, değerlerini kaybetmeden taze üzüm suyu içebilirsiniz. Biraz zahmetli gözükse de senede yalnızca iki kere yaparak bütün sene taze üzüm suyu içebileceksiniz.

Son OlarakÜzümün yüksek tansiyonu düşürdüğünü, kabızlığa iyi geldiğini, böbrek kum ve taşlarının atılmasına yardımcı olduğunu ve romatizma için de fayda verdiğini unutmayın.
"Sonbaharda üzüm ye!"  - IBN-I SINA

ÜZERLİK OTU

Üzerlik otu - ( Syrische / Steppenraute / Hermale / Harmel / Harmal / Peganum harmala / Nazarotu / Peganum / African rue )  

Mayıs-Ağustos ayları arasında yeşilimsi-beyaz renkli çiçekler açan, 30-50 cm boyunda, çok yıllık otsu bir step bitkisi. Daha çok kumluk ve taslik yerlerde, mezarlıklarda görülür. Gövdeleri yatik ve otsudur. Yapraklar çok parçalıdır. Çiçekler uzun saplı ve tek tek bulunur. Meyveleri çok tohumlu, toparlak Şekilde bir kapsüldür. Tohumları kırmızımsı kahverengidir.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Orta Anadolu.
 
Kullanıldığı yerler: Çogunlukla tohumları kullanılır. Tohumlarında hamin, harmalin, peganin gibi alkaloitler vardır. Kurt düşürücü ve narkotikdir. Halk arasında ekzama, basura karşı ve tütsü olarak kullanılır.

ÜVEZ

Üvez - ( Spierling / Sperberbaum / Cormier / Sorber domestique / Service-tree / Sorbus domestica ) 

5-10 m yüksekliginde, Mayıs-Haziran ayinda beyaz renkli çiçekler açan ve Kışın yaprağıni döken ağaçlar. Yaprakları 7-11 çift yaprakçiga parçalanmislardir. Meyveleri 10-20 mm çapinda, küre veya armut şeklinde, yeşilimsi Sarı veya kırmızımsı-esmer renkli olup, buruk lezzettedir. Türkiye’de 11 kadar üvez türü bulunur. Sarbus aucuparia türü kus üvezi olarak bilinir ve Kuzey Anadolu’da yaygındır. Sorbus domestica türü (üvez) Karadeniz bölgesinde tabiî olarak yayılış gösterdigi gibi meyveleri için birçok bölgede yetiştirilir.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Marmara ve Karadeniz bölgesi.
Kullanıldığı yerler: Meyveleri parasorbinik asit, malik asit, şekerler (sorbos) sorbitanik asit, pectin karotensid ve vitamin C ihtivâ eder. Özellikle bir şeker olan sorbos şeker hastaları rejimi için iyi bir tatlandırıcıdır. Meyveleri ve yaprakları kabız edicidir. Yine meyveleri idrar söktürücü, kadınlarda âdetleri kolaylaştırıcı etkilere sâhiptir. Meyveler C vitaminince zengindir. Onlardan surup ve ekstraktlari hazırlanır. Yapraklarının % 5’lik çayi şeker hastalığına karşı kan şekerini düşürücü olarak kullanılmaktadır. Zararsızdır.

UYUZ OTU

Uyuz otu - ( Skabiose / Scabieuse / Scabious / Scabiosa / Scabiosa maritima ) 

Haziran-ekim ayları arasında, eflâtun, mavimsi veya beyaz renkli çiçekler açan, 50-100 cm boylarında, dallanmış, bir veya çok yıllık otsu bitki. Çiçekler, sivri uçlu mizrak şeklinde yaprakçıklarla örtülü, yarim küre şeklinde bir arada toplanarak, basçik şeklinde çiçek durumları meydana getirirler.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Marmara bölgesi.
Kullanıldığı yerler: Süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Tıpta kan temizleyici, terletici, yara iyi edici olarak kullanılır.

TURUNÇ

Turunç - ( Bigarade / Bigaradıer / Bitter orange ) 

1-6 m boylarında, Kışın yapraklarını dökmeyen, beyaz renkli çiçekler açan ağaçlar. Yapraklar saplı,                 derimsi, sivri uçlu, üst yüzü parlak alt yüzü mat yeşil renklidir. Yaprak sapları kanatlıdır. Çiçekler tek tek veya birkaçi bir arada toplanmis olup, çiçek durumları teşkil ederler. Meyveleri küre şeklinde, sarımsı veya hafif yeşilimsi renklerde, 7-15 dilimlidir. Dilimler eksi, acımsıdir.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Akdeniz bölgesi.
Kullanıldığı yerler: Bitkinin çiçekleri uçucu yağ ihtivâ eder. Turunç esansı elde edilir. Kabuklari da uçucu yağ, vitamin C, pektin, aci maddeler ihtivâ eder. Istah açici, lezzet ve koku verici ve safra söktürücü olarak kullanılır. Aynı zamanda kabuklarin beyaz renkli olan albedo kısmı çıkarildiktan sonra reçel yapımında da kullanılır.

TURP

Turp - ( Rettich / Radıeschen / Radıs / Radısh / Hilb / Raphanus / Raphanus sativus ) 

Sarı çiçekli, kültürü yapılan bir yıllık bitkiler. Birçok çeşitleri kökü veya tohumu için yetiştirilir. Salata olarak yenen bir sebzedir. Bitkinin yenen kısmı da etli olan kazık kökleridir. 

Kullanıldığı yerler: Tohumları % 35-50 yağ taşır. Uyarici, istah açici, safra söktürücü ve mikropların üremesini önleyici özelliklere sâhiptir. Eski târihlerde salgın hastalıklara karşı önleyici olarak turp verildigi bilinmektedir. Kazık kökleri sebze olarak yenir.
Memleketimizde birçok turp çesidi yetiştirilmektedir.

Kara-turp (Raphanus sativus var. niger): Kökleri yumruk büyüklügünde, üzeri siyahimsi kabuklu, içi beyaz renklidir. Hardal esansı ve C vitamini ihtivâ eder. Kökleri salata olarak yenir. Istah açici, idrar ve safra söktürücü etkileri vardır.

Kırmızı-turp (Raphanus sativus var. radıcula): Bu çesidin kökleri ceviz büyüklügünde üzeri parlak kırmızı renklidir. Hardal esansı, C vitamini taşır. Salata olarak yenir. Kuvvet verici, istah açici ve balgam söktürücüdür. 

Yabanî-turp (Raphanus raphanistrum): 20-50 cm boylarında, Sarı çiçekli, Anadolu’da yabânî olarak yetişen, tüylü ve otsu bir bitkidir. Kökü ve  yaprakları hardal esansı taşır. İştah açıcıdır.

4 Kasım 2010 Perşembe

TERE

Tere - ( Gartenkresse / Cresson / Garden cress / Lepidum sativum ) 

20-50 cm boylarında, beyaz veya morumsu renkli çiçekler açan, bir yıllık otsu bitkiler. Meyvelerinin tek tohumlu olmasıyla su teresinden ayrılır. Yabânî olarak bulunmakla berâber, kültürü de yapilmaktadır. Kerdeme olarak da bilinir.

Su teresi (Nasturtium officinale): Beyaz çiçekli, parçalı yaprakli, çok yıllık otsu bir bitki. Su kenarlarında yetişir. Özel bir kokusu ve Batıci bir lezzeti vardır. Kardamot adıyla da bilinir.
Kullanıldığı yerler: Yaprakları yakıcı lezzetli, uçucu yağ taşır. Kükürtlü glikozitler, A, C ve D vitaminleriyle uçucu yağ taşır. Kuvvet verici, vitamin noksanliklarina karşı ve istah açici olarak kullanılır. Afrodizyak (Cinsel istekleri artırıcı) özelliği vardır. Hastalıklari karşı direnci artırır. Sigaranin zararlarını azaltır. Suyu, saç dökülmesi ve kepeklenmeyi önler.

TAVŞANKULAĞI

Tavşan-kulağı - ( Europaisches / Alpenveilchen / Cyclamen / Sowbread / Domuz turpu / Topalak / Akdiken / Yer somunu / Siklamen ) 

Kış sonu veya ilkbaharda çiçek açan, 5-15 cm yüksekliginde toprak altında yumrulari bulunan çok yıllık ot. Topalak ve yersomunu olarak da bilinir. Toprak altında 1.5-5 cm çapinda, yan ve alt kısımlarından kökler çıkan, basik küre Şekilli ve az tüylü bir yumrusu vardır. Yaprakların hepsi dipte, uzun saplı, dâireye yakın böbrek biçiminde, üst yüzü yeşilli-beyazli, alt kısmı kırmızı veya morumsu renklidir. Çiçekler tek baslarina, hafif kokulu, pembe veya  pembemsi mor renklidir. Taç yaprakları tersine dönmüs 5 parçalı tüp şeklinde, parçalar geniş-oval Şekilli, dip kısımları lekeli. Tohumlar çok adette esmer renklidir. Memleketimizde 35 kadar türü vardır. 
Kullanıldığı yerler: Bitkinin kullanılan kısmı toprak alti kısmıdir. Yumrularda zamk, pektin, şeker ve saponin karakterli glikozit vardır. Yumrularinin suyla kaynatilip süzülmesiyle elde edilen sulu kısım bilhassa tütün fidelerine âriz olan solucanlarla mücâdelede kullanılır. Bu suyla fidelerin sulanmasindan hemen sonra solucanlar topragin üstüne çıkar. Toplanarak yok edilir. Halk arasında müshil ve kurt düşürücü olarak  kullanılır. Aybaşı kanı sökmeye yardım eder. 

TATULA

Tatula - ( Weichhaariger / Stechapfel / Liseron de Provence / Downy thorn-apple / Boru çiçegi / Seytan elmasi / Esek hiyari / Dikenli elma / Stramoine / Datura ) 

20-100 cm yüksekliginde, dik gövdeli, bir senelik otsu, zehirli bir bitki. Tatula, seytanelmasi olarak da bilinir. Yapraklar saplı, büyük, oval, kenarları tam, az girintili veya sivri lopludur. Çiçekler beyaz ve büyüktür. Çanak yaprak uzunsu bir tüp şeklinde, tepede 5 lopludur. Taç yapraklar uzun bir huni şeklindedir. Meyveler 3-4 cm boyunda, üzeri dikenli, 4 yarıklı olup çok tohumludur. Dünya üzerinde tesbit edilmis 10 kadar boruçiçegi türünden Yalnız iki tanesi memleketimizde bulunmaktadır. Datura stramonium ve D. metel. Organik madde bakımından zengin bos tarlalar, harabeler, hendek ve yol kenarlarında bulunur. Nadıren çiçekleri için bahçelerde yetiştirilmektedir.
Kullanıldığı yerler: Halen tedavide D. stranonium ve D. metel türlerinin yaprakları, çiçekleri ve tohumları kullanılmaktadır. Yapraklar azami büyüklüklerini aldikça alt taraftan baslanarak toplanır. Gölgelik ve havadar bir yerde kurutulur. Tohumlu meyveleri olgunlastigi zaman toplanır ve kurutulur. Tatula türlerinde hiyosiyamin ve az miktarda atropin ve skopolamin isimli alkaloitler bulunmaktadır. Iyi bir uyusturucu,  antispazmodik (kramp çözücü), antiasmatik (nefes darlığına karşı) tir. Yapraklardan ve Bazı çiçeklerden hazirlanan sigaralar nefes darlığına karşı içilir. Yağli merhemi mevzii Ağrılara karşı haricen çok kullanılır. 

DikkatZehirli bir bitki olduğu için hekim tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır.

TARÇIN

Tarçın - ( Dar-i Çin / Cinnamomum / Cinnamon / Cannelier ) 
Kullanıldığı yerler: Ruhi sıkıntıları giderir. Kalbi kuvvetlendirri. Soğuk algınlığı ve nezlede faydalıdır. İştah açar. Kadınlardaki beyaz akıntıyı keser.  Afrodizyak (Cinsel istekleri artırıcı) özelliği vardır.

TAFLAN

Taflan - ( Kirschlorbeer / Laurier-Cerise / Cherry laure / Gürcü kirazi / Hind kirazı / Prunus laurocerasus / Mongo / Monguer ) 

Nisan-Mayıs aylarında küçük ve beyaz renkli çiçek açan, rutûbetli ve gölgeli yerlerde yetişen 2-6 m           yüksekliginde yaprak dökmeyen ağaçlar. Yapraklar çok kısa saplı, derimsi, tüysüz ve oval Şekillidir. Çiçekler 30-35 tânesi bir arada olup, gruplar teşkil ederler. Meyveleri 1 cm çapinda kiraz görünüşünde parlak, koyu kırmızı veya olgunlukta siyah renktedir. Avrupa’ya Istanbul’dan yayılmış olup, süs bitkisi olarak yer yer yetiştirilmektedir. Lâz kirazi, Gürcü kirazi ve Karayemis olarak da bilinir.

Türkiye’de yetiştiği yerler: Kuzey Anadolu.
Kullanıldığı yerler: Bitkinin yaprakları siyah hidrik asit veren bir glikozit taşıması sebebiyle zehirlidir. Bu yüzden yapraklarının baharat olarak kullanilmasi tehlikelidir. Fakat yapraklardan elde edilen taflan suyu öksürük dindirici olarak kullanılır. Tâze meyveleriyse meyve olarak yenilmektedir. Kurutulmuş meyvelerinin tohumlarıysa şeker hastalığına karşı kullanılır. Tâze meyveleri taş düşürücü olarak da kullanılmaktadır.